فروید

 چنین گفت فروید

جاناتان لیر، فیلسوف و استاد ممتاز دانشگاه شیکاگو، در ویراست دوم کتاب «فروید»، اندیشهٔ فروید را سراسر شرح می‌دهد و ارزیابی می‌کند، آن هم با تمرکز بر حیطه‌هایی از فلسفه که گفته شده فروید تأثیری پایدار بر آنها گذاشته است؛ از جمله ذهن، ارادهٔ آزاد و تعیّن‌گرایی، عقلانیت، ماهیت «خود» و ذهنیت، اخلاق و دین. همچنین به شماری از مسائل و مباحث عمیق‌تری هم پرداخته که فروید با آن دست‌به‌گریبان بوده و اهمیت فلسفی آنها را با مهارت بسیار به تصویر کشیده است: میل جنسیِ انسان، ناهشیار، رؤیا، نظریهٔ انتقال. این کتاب زندگی‌نامهٔ فروید نیست، تاریخ اندیشه و فرهنگ هم نیست؛ کاوشی است ژرف در مفاهیم کانونی روان‌کاوی فرویدی و اهمیت ماندگارشان، به‌زبانی ساده و روشن و همه‌فهم.

نویسنده در مقدمهٔ ترجمهٔ فارسیِ کتاب نوشته است که: «شاید چون بر کنارهٔ بی‌کرانهٔ آب زندگی می‌کنم، وقتی چیزی می‌نویسم، برایم به آن می‌ماند که “رهایش می‌کنم” و در بطری‌ای به آب می‌سپارمش و کسی چه می‌داند به کجا می‌رود؟ خواننده‌ای آیا این کتاب را می‌یابد؟ و خواننده: همو است که این کتاب در گوشش سخنی آشناست، همو که با سودایی همدلانه آن را می‌خواند، همو که انگیزهٔ اندیشیدن در او جوانه می‌زند… این کتاب به کجا می‌رود؟ که آن را می‌یابد؟ و آیا خواهم دانست به کجاها سفر می‌کند؟… به‌لطف کتاب‌ها، قریب چهل سال است که به هم‌سخنی با زیگموند فروید مُباهی‌ام. مخالف بسیاری از سخنان اویم. برخی آراء او به‌نظرم منسوخ شده است. و بر این گمانم، که بر فرض مُحال، اگر فرصت دیدار او دست دهد بعید است میانمان دوستی و مودّتی درگیرد. با این احوال، در تار و پود نوشته‌های او بینش‌هایی تنیده که، سرجمع، از نوع آدمی نقشی شگفت می‌زند. آثارش طنینی از حقیقت دارد و دریافتی ژرف از کیستی‌مان به ما می‌بخشد. نوشته‌های او، در نظر من منبعی است بی پایان که بارها می‌توان بدان رجعت کرد و همچنان نکته‌های مهم از آن برگرفت…

همهٔ خوانندگان فارسی‌زبانم را، که امید می‌برم این کتاب را دریابند، درود و سلام می‌فرستم و ایشان را برای خواندن این کتاب سپاس می‌گویم.»

فیلسوفان علاقه‌مند به روانکاوی این کتاب را دستاوردی عظیم خواهند یافت. بسیاری از استادان ادبیات و تاریخ اندیشه نیز که به تدریس فروید اشتغال دارند، آن را خواهند خواند و با شور و اشتیاق به بحث خواهند نشست. ـــ ریچارد رورتی

اگر بنا باشد به این پرسش پاسخ دهم که در میان روانکاوان معاصر چه کسی برای نگارش درآمدی بر فروید در مقام فیلسوف شایسته‌ترین است، انتخابم کسی نخواهد بود جز جاناتان لیر. ــ اسلاوی ژیژک

تحریریهٔ نشر نو