گیاهان چه می‌دانند؟

گیاهان چه می‌توانند بدانند؟ آنها نه مغز دارند و نه دستگاه عصبی، پس اصلاً چطور ممکن است چیزی بدانند؟ اما اگر چیزی نمی‌دانند، چگونه رویدادهای گوناگون تاریخ زمین را پشت سر گذاشته و تا کنون دوام آورده‌اند؟ شکوفه‌های گیلاس از کجا می‌دانند کی باید بشکفند؟ گل آفتابگردان چگونه پی خورشید می‌رود؟ تلهٔ ونوس از کجا می‌داند کی باید بسته شود؟ باید به اطلاعتان برسانیم که گیاهان اگرچه مغز و اعصاب ندارند، اما سلول‌های گیاهی با جریان الکتریکی با هم ارتباط برقرار می‌کنند و در انجام این کار از بعضی پیام‌رسان‌های عصبی استفاده می‌کنند که در بدن انسان نیز وجود دارد. حتی خواندن چند فصل نخست این کتاب تضمین می‌کند که دیگر هرگز نتوانید به گیاهان به چشم سابق نگاه کنید. به‌ویژه آنکه معلوم شده آنها نیز ما را می‌بینند! و اتفاقاً دیدشان رنگی است. گیاهان از حواس دیگری همچون بویایی، چشایی، لامسه، و احتمالاً شنوایی برخوردارند، و گرچه از اندیشه و خردورزی بی‌بهره‌اند، اما خیلی چیزها را می‌دانند و به یاد می‌آورند. شاید نگریستن به جهان از دید یک سگ یا گربه چندان دشوار نباشد، اما نگریستن از منظر چمنی که روی آن راه می‌رویم، گلی که می‌بوییم، و درختی که از آن بالا می‌رویم، سبب می‌شود جایگاه خودمان در طبیعت را بهتر بشناسیم.

دنیل شاموویتز (متولد ۱۹۶۳ در پنسیلوانیا) ژنتیک‌دان گیاهی و رئیس دانشگاه بن‌گوریون و بنیان‌گذار برنامهٔ سلامت و امنیت غذایی در مرکز علوم زیستی گیاهی گزانگبین است. گیاهان چه می‌دانند؟ که تنها کتاب شاموویتز برای خوانندهٔ غیرمتخصص است، تا کنون به بیش از ۲۰ زبان ترجمه و برندهٔ مدال نقرهٔ جایزهٔ کتاب ناتیلوس شده است. شاموویتز از سال ۲۰۱۳ درسی با همین عنوان در پلتفرم آموزشی کورسرا ارائه کرده که بیش از صدهزار دانشجو در آن شرکت کرده‌اند.

شاموویتز کاری می‌کند که خوانندهٔ انسانی خودش را جای گیاه بگذارد. پس از خواندن این کتاب محال است که باز معصومانه از کنار گیاهی بگذرید یا غیرمسئولانه روی برگی دست بکشید.

ــــ الیزابت تووا بایلی، نویسندهٔ کتاب صدای غذا خوردن یک حلزون وحشی

کتابی گیرا که با زبانی ساده و بر پایهٔ شواهد نشان می‌دهد ویژگی‌های مشترک میان گیاهان و جانوران بیش از آن است که معمولاً گمان می‌شود. شاید مایهٔ آسودگی خاطر گیاهخواران باشد که بدانند گیاهان در هنگام چیده شدن درد و رنج را به معنای انسانی آن احساس نمی‌کنند. با این حال، ما پس از خواندن گیاهان چه می‌دانند؟ می‌خواستیم از نرگس‌هایمان برای اوقاتی که سایهٔ ما نگذاشته آفتاب به آنها بتابد عذرخواهی کنیم.

ــــ مری گریبین و جان گریبین، نویسندگان کتاب شکارچیان گل